ارتقای سیاست‌گذاری کمّی در برقراری امنیت محیط زیستی بر پایه چارچوب راهبردی-پایدار (بررسی موردی؛ حوزه آبخیز دریاچه ارومیه)

تا امروز بخشی از بررسی ها در زمینة مدیریت پایدار منابع آب بر تأثیرات اقتصادی- اجتماعی و محیط زیستی در فرآیند پویای مدیریت حوزة آبخیز تمرکز کرده و نقش عامل‌های موثر داخلی و خارجی را لحاظ نکرده‌اند و دسته‌ای دیگر علی‌رغم در نظر داشتن عوامل تاثیرگذار داخلی و خارجی، به فرآیندهای نامطلوب روند توسعه اهتمام نداشته‌اند. لذا در پژوهش پیش-رو ساختاری راهبردی-پایدار پیشنهاد می‌شود که ضمن بهره‌مندی از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی، عناصر توسعه پایدار را نیز در فرآیند سیاست‌گذاری حوزة آبخیز دریاچه ارومیه دخالت می‌دهد. چون ماتریس‌های رایج در ارزیابی کمّی راهبردیِ به تنهایی تأثیرات مذکور را لحاظ نمی‌کنند، ماتریس اصلاحی به‌شکل نوآورانه‌ای مورد استفاده قرار گرفت. مطابق نتایج، گروه راهبردی بهبود‌مستمر (متشکل از ضعف‌های داخلی و فرصت‌های خارجی) مطلوب‌ترین سیاست‌گذاری در حوزه‌ انتخاب شدند. از بین 13 نقطه‌ضعف شناسایی شده، آمادگی اجرایی برای مقابله‌ با 10 ضعف نمره‌ای بسیار پایین بود. برای مقابله با چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی، به ترتیب 11، 5، 9 مورد از ضعف‌ها، آمادگیِ پایین‌تر از حد مطلوب داشتند. با لحاظ کردن مفاهیم توسعه پایدار مشخص شد که تغییرات اقلیمی و خشکسالی مهمترین تهدید حوزه نیست، بلکه بحران‌های اقتصادی و عدم وجود امنیت سرمایه‌گذاری در حوزه است. رتبه‌بندی اقدامات بر پایه امکان بهره گیری یا برطرف کردن عوامل راهبردی مشخص کرد که برترین اقدام، اجرای برنامه‌های جامع آبخیزداری در حوزه است. در مجموع، چارچوب ماتریس اصلاحی علاوه بر سادگی و قابل فهم‌بودن، از عملکردی مناسب در تحلیل عوامل راهبردی برخوردار بوده و برای مطالعات آتی پیشنهاد می‌گردد.